درمان سل؛ آیا بیماری سل درمان دارد؟
درمان سل؛ آیا بیماری سل درمان دارد؟
در بسیاری از موارد ابتلا به سل، می‌توان این بیماری را با داروی مناسب و روش صحیح استفاده از آن درمان کرد. تشخیص دقیق نوع آنتی بیوتیک و طول درمان با آن به سن بیمار، سلامت عمومی، مقاومت احتمالی فرد نسبت به دارو، نوع سل (فعال یا پنهان) و محل عفونت (ریه‌ها، مغز، کلیه) بستگی دارد.
افراد مبتلا به سل پنهان ممکن است فقط به یک نوع آنتی‌بیوتیک سل نیاز داشته باشند؛ درحالی‌که افراد مبتلا به نوع فعال آن (به‌ویژه نوع مقاوم سل) معمولا به چند نوع دارو نیاز خواهند داشت.
بیماران مبتلا به سل معمولا مدتی طولانی باید از آنتی‌بیوتیک‌ها استفاده کنند. طول درمان استاندارد برای یک دوره مصرف آنتی‌بیوتیک حدود ۶ ماه است.
داروهایی که برای درمان سل به‌کار می‌روند ممکن است به کبد آسیب برسانند. با اینکه عوارض جانبی این داروها نادر است، اما درصورتی‌که رخ بدهند، نباید آنها را نادیده گرفت. عوارض جانبی احتمالی داروهای سل که حتما باید آنها را به پزشک‌تان اطلاع دهید، شامل موارد زیر هستند:
- تیرگی ادرار
- تب
- زردی (یرقان)
- بی اشتهایی
- حالت تهوع و استفراغ
کامل‌کردن دوره‌ی درمان از اهمیت زیادی برخوردار است. حتی اگر علائم بالینی سل ازبین رفته باشند، باز هم باید درمان را ادامه بدهید. هر باکتری که در طول دوره‌ی درمان سالم باقی بماند، در برابر داروهای تجویزشده مقاوم می‌شود و در آینده به سل مقاوم منجر خواهد شد.
پزشکان معمولا برای اطمینان از درمان سل، روش درمان با نظارت مستقیم (DOT) را توصیه می‌کنند. در این روش، مراقبان بهداشتی به‌طور مرتب بر بیمار نظارت می‌کنند تا دوره‌ی درمان کامل شود.
علل بیماری سل؛ آیا بیماری سل واگیردار است؟
علت اصلی سل، باکتری مایکوباکتریوم توبرکلوزیس است. فرد مبتلا به سل با سرفه‌کردن، عطسه‌زدن، آب‌دهان‌انداختن و حتی خندیدن و صحبت‌کردن می‌تواند این باکتری را در هوا منتشر کند.
درست است که سل بیماری‌ای واگیردار است، اما این‌طور نیست که به‌آسانی به هر کسی منتقل شود. معمولا افرادی که با فرد بیمار زندگی می‌کنند یا با او در یک محیط کار می‌کنند، بسیار بیشتر از سایرین درمعرض خطر قرار دارند. بسیاری از بیمارانی که حداقل دو هفته تحت درمان مناسب قرار می‌گیرند، دیگر ناقل بیماری نیستند.
از همان ابتدای شروع مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها برخی از عضلات نسبت‌به داروها مقاومت نشان می‌دهند. بیماری سل مقاوم که در آن بدن بیمار در برابر چند دارو مقاومت می‌کند، هنگامی رخ می‌دهد که یک آنتی‌بیوتیک قادر به کشتن همه‌ی باکتری‌ها نباشد و باکتری‌های باقی‌مانده هم‌زمان در برابر آنتی‌بیوتیک و داروهای دیگر مقاومت نشان دهند.
سل مقاوم فقط با استفاده از نوع خاصی از داروهای ضد سل درمان‌‌پذیر است که اغلب به‌آسانی دردسترس نیستند. در سال ۲۰۱۲، حدود ۴۵۰,۰۰۰ نفر به سل مقاوم مبتلا شدند.
پیشگیری از بیماری سل
فقط چند روش برای جلوگیری از انتشار سل فعال وجود دارد. برای پیشگیری از ابتلا به سل یا به‌حداقل‌رساندن خطر ابتلا به این بیماری بهتر است افراد مبتلا در محل کار یا مدرسه حضور پیدا نکنند و افراد سالم از خوابیدن در اتاق مشترک با فرد بیمار خودداری کنند. یکی از روش‌های مناسب استفاده از ماسک برای پوشاندن کامل دهان است. برای جلوگیری از گسترش باکتری استفاده از سیستم تهویه‌ی مناسب بسیار مؤثر است.
واکسن سل
در برخی کشورها، تزریق ب.ث.ژ به کودکان از ابتلای آنها به سل کمک می‌کند. این واکسن در آمریکا برای مصرف عمومی توصیه نمی‌شود؛ چراکه در بزرگ‌سالان تأثیری ندارد و حتی می‌تواند بر نتایج آزمایش پوستی تأثیر بگذارد.
مهم‌ترین کاری که برای درمان سل باید انجام دهید، کامل کردن دوره‌ی درمان است. باکتری سل مقاوم، مرگ‌بارتر از باکتری سل معمولی است. برخی از موارد سل مقاوم، به دوره‌های شیمی‌درمانی نیز نیاز دارند که هم گران تمام می‌شود و هم ممکن است بیماران نسبت‌به داروها واکنش‌های منفی شدید نشان دهند.
عوامل خطرآفرین
افرادی که سیستم ایمنی بدن‌شان ضعیف است، بیشتر از سایرین درمعرض خطر سل فعال قرار دارند. به‌عنوان مثال، بیماری ایدز سیستم ایمنی بدن را تضعیف می‌کند؛ بنابراین بدن توانایی کنترل باکتری‌های سل را نخواهد داشت. افرادی که هم به ایدز و هم به سل مبتلا هستند، ۲۰ تا ۳۰ درصد بیشتر از افرادی که ایدز ندارند، درمعرض خطر ابتلا به سل فعال قرار دارند.
مصرف تنباکو نیز خطر ابتلا به سل را افزایش می‌دهد. حدود ۸ درصد از موارد سل در جهان با مصرف دخانیات ارتباط دارد.
افراد مبتلا به بیماری‌های زیر بیشتر از سایرین درمعرض خطر ابتلا به سل هستند:
افراد تحت‌درمان سرطان، افراد بسیار جوان یا بسیار پیر (به‌دلیل ضعیف‌تر بودن سیستم ایمنی) و معتادان به مواد مخدر نیز درمعرض خطر ابتلا به سل قرار دارند.
یکی دیگر از عوامل خطرآفرین، مسافرت به کشورهایی است که سل در آنجا بسیار شایع است.
کشورهایی که بیشترین آمار بیماران مبتلا به سل را دارند:
- آفریقا، به‌ویژه آفریقای غربی و کشورهای جنوب صحرای آفریقا؛
- افغانستان؛
- جنوب‌شرقی آسیا شامل پاکستان، هندوستان، بنگلادش و اندونزی؛
- چین؛
- روسیه؛
- آمریکای شمالی؛
- کشورهای غرب اقیانوس آرام ازجمله فیلیپین، کامبوج و ویتنام.